Hội thảo khoa học “Phát triển xã hội vùng biên giới đất liền ở Việt Nam hiện nay: thực trạng và những vấn đề đặt ra”

Sáng ngày 12/7/2024, tại trụ sở số 1 Liễu Giai, Ba Đình, Hà Nội, Ban chủ nhiệm Chương trình trọng điểm cấp Bộ tổ chức Hội thảo khoa học “Phát triển xã hội vùng biên giới đất liền ở Việt Nam hiện nay: thực trạng và những vấn đề đặt ra”. Hội thảo là hoạt động trong khuôn khổ Chương trình trọng điểm cấp Bộ “Nghiên cứu tổng thể vùng biên giới đất liền ở Việt Nam góp phần phát triển kinh tế - xã hội và bảo đảm an ninh, chính trị trong điều kiện hiện nay” (Chương trình Biên giới) do PGS.TS. Chu Văn Tuấn làm Chủ nhiệm. Hội thảo được tổ chức với hình thức trực tiếp kết hợp trực tuyến, với sự tham dự của đông đảo các chuyên gia, nhà khoa học, đại biểu đến từ các cơ quan nghiên cứu trong và ngoài Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam, các bộ, ngành và địa phương.

Biên giới là vùng lãnh thổ quốc gia có vị trí vô cùng quan trọng, có ảnh hưởng trực tiếp đến chủ quyền, ổn định chính trị, an ninh quốc gia. Việt Nam có chung đường biên giới đất liền với ba quốc gia là Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Cộng hòa Dân chủ nhân dân Lào và Vương quốc Campuchia. Trong những năm qua, do hiệu quả tích cực của các chính sách phát triển kinh tế - xã hội, chính sách dân tộc, giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội, bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa, tôn giáo, tín ngưỡng, đoàn kết dân tộc… của Đảng và Nhà nước ta, vùng biên giới đã có những biến đổi sâu sắc và to lớn trên nhiều mặt so với trước đây.

 

PGS.TS. Chu Văn Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tôn giáo, Chủ nhiệm Chương trình phát biểu khai mạc Hội thảo

Phát biểu khai mạc Hội thảo, PGS.TS. Chu Văn Tuấn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Tôn giáo, Chủ nhiệm Chương trình nhiệt liệt chào mừng sự góp mặt đông đảo của các đại biểu tham dự. PGS.TS. Chu Văn Tuấn cho biết, biên giới là vùng lãnh thổ quốc gia có vị trí vô cùng quan trọng, có ảnh hưởng trực tiếp đến chủ quyền, ổn định chính trị, an ninh quốc gia. Với đặc điểm dân số ở vùng biên giới, quan hệ tộc người ở vùng biên giới luôn là chủ đề có sự quan tâm đặc biệt.

PGS.TS. Chu Văn Tuấn nhấn mạnh hội thảo là diễn đàn để các nhà khoa học, nhà hoạch định chính sách và các đại biểu xác định những thành tựu, những thách thức, trở ngại trong phát triển kinh tế - xã hội ở vùng biên giới hiện nay, nhận diện, đánh giá hiện trạng phát triển kinh tế, xã hội, an ninh – chính trị của vùng biên giới đất liền Việt Nam nhằm cung cấp luận cứ khoa học và thực tiễn cho Đảng và Nhà nước trong việc hoạch định đường lối, chiến lược và chính sách phát triển vùng biên giới đất liền, góp phần phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh, chính trị bền vững. 

 

Quang cảnh Hội thảo

Phát biểu đề dẫn Hội thảo, TS. Đỗ Tá Khánh, Phó Viện Nghiên cứu Phát triển bền vững Vùng, Phó Chủ nhiệm Chương trình đánh giá, vùng biên giới đất liền của Việt Nam đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng. Đặc biệt, các vấn đề về giảm nghèo, đảm bảo an sinh xã hội, bảo tồn văn hóa, tôn giáo và tăng cường đoàn kết dân tộc. Điều kiện sống của người dân, nhất là đồng bào dân tộc thiểu số được cải thiện rõ rệt, thu nhập bình quân và cơ hội việc làm tăng lên, tỷ lệ hộ nghèo giảm rõ rệt.

Cũng theo TS. Đỗ Tá Khánh, việc tiếp cận các dịch vụ xã hội như y tế và giáo dục đã được cải thiện, với nhiều chương trình hỗ trợ tiêm chủng và khám chữa bệnh, xây dựng cơ sở hạ tầng giáo dục, và hỗ trợ học sinh dân tộc thiểu số. Quan hệ tộc người và các hoạt động tôn giáo tại vùng biên giới cũng được duy trì ổn định và phối hợp chặt chẽ với chính quyền. Tuy nhiên, vùng biên giới vẫn đối mặt với nhiều thách thức, như khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn, tình trạng di cư qua biên giới, và khó khăn trong cơ sở y tế và giáo dục. Quan hệ tộc người và các hoạt động tôn giáo vẫn cần đặc biệt quan tâm và có chính sách hỗ trợ riêng cho các vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số với vùng đồng bằng và với vùng duyên hải... TS. Đỗ Tá Khánh nhấn mạnh, tuy đã đạt được nhiều thành quả, kinh tế - xã hội ở các vùng biên giới đất liền của Việt Nam vẫn còn phải đối mặt với nhiều thách thức, đòi hỏi phải tiếp tục được quan tâm nghiên cứu, giải quyết kịp thời và thỏa đáng. Tiến sỹ mong muốn các đại biểu tập trung thảo luận, làm rõ những vấn đề cụ thể sau: (i) Thứ nhất, xác định những thành tựu nổi bật trong phát triển xã hội ở vùng biên giới đất liền trong những năm vừa qua, trong đó giới thiệu và phân tích một số mô hình, cách làm hiệu quả, giúp tạo ra những hình mẫu cho các địa phương biên giới có thể học hỏi; (ii) Thứ hai, xác định những thách thức, trở ngại trong phát triển xã hội ở vùng biên giới điều kiện hiện nay, đặc biệt là làm rõ những yếu tố đặc thù ở từng vùng biên giới, trong từng lĩnh vực cụ thể như xóa đói, giảm nghèo, y tế, giáo dục, dân tộc, văn hóa, tôn giáo; (iii) Thứ ba, đề xuất các giải pháp nhằm phát triển xã hội ở vùng biên giới đất liền một cách hiệu quả và bền vững.

Các đại biểu tham dự phát biểu, trao đổi, trình bày tham luận tại Hội thảo

Các đại biểu tham dự Hội thảo được nghe 05 báo cáo trình bày, tập trung vào các vấn đề về xóa đói, giảm nghèo, các dịch vụ khám chữa bệnh, quan hệ tộc người, đời sống tôn giáo vùng biên giới và một số ảnh hưởng của lao động Việt Nam vùng biên giới…

Báo cáo kết quả nghiên cứu, TS. Lý Hoàng Mai, Viện Kinh tế Việt Nam cho biết, xóa đói, giảm nghèo vùng biên giới là một nhiệm vụ chiến lược quan trọng. Việc này không chỉ có ý nghĩa an sinh xã hội mà còn đặc biệt quan trọng trong vấn đề bảo đảm quốc phòng - an ninh đất nước. Các tỉnh biên giới miền núi phía Bắc đã tích cực thực hiện các chiến lược, chính sách và chương trình phát triển kinh tế, xóa đói giảm nghèo trong giai đoạn 2018-2022 và đã đạt được những kết quả nhất định, tuy vẫn còn những hạn chế cần khắc phục. TS. Hoàng Mai cho rằng, các tỉnh biên giới miền núi phía Bắc cần thực hiện đồng bộ các giải pháp nâng cao hiệu quả công tác xóa đói, giảm nghèo trong khu vực. Đặc biệt, cần rà soát, sửa đổi, bổ sung chính sách giảm nghèo theo hướng tích hợp các chính sách thuộc các lĩnh vực khác nhau để tránh chồng chéo, trùng lặp, đảm bảo sự đồng bộ, hiệu quả. Mục tiêu là phát triển bền vững, nâng cao mức sống tối thiểu và khả năng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản của người dân vùng biên cương, góp phần quan trọng vào việc đảm bảo an ninh quốc gia.

Chia sẻ về vấn đề xoá đói, giảm nghèo ở một số tỉnh vùng biên giới phía Bắc, tham luận đăng trong kỷ yếu Hội thảo, TS. Nguyễn Thị Hoa Mai, Viện Nghiên cứu con người chia sẻ kết quả khảo sát tại 4 tỉnh biên giới, cho thấy người dân sử dụng khá ít dịch vụ khám chữa bệnh và tư vấn sức khỏe tại trạm y tế xã/phường. Ngược lại, có tỷ lệ cao người dân sử dụng dịch vụ khám chữa bệnh và tư vấn sức khỏe tại các bệnh viện tuyến huyện, tỉnh và trung ương. Đây là một thực trạng đáng chú ý, vì trạm y tế xã, thị trấn là cơ sở y tế gần dân nhất, có thể kịp thời khám và chữa bệnh cho người dân, nhất là ở các xã vùng biên giới, nơi rất xa bệnh viện tuyến tỉnh và trung ương với điều kiện đi lại khó khăn. Ngoài ra, vẫn còn một tỷ lệ đáng kể người dân sử dụng dịch vụ khám chữa bệnh và tư vấn sức khỏe của thầy lang/thầy cúng, điều này ảnh hưởng tiêu cực đến sức khỏe của người dân và là một đặc thù của y tế vùng biên giới đất liền.

Tại hội thảo, các đại biểu tập trung thảo luận về những thách thức, trở ngại trong phát triển xã hội ở từng vùng biên giới, trong từng lĩnh vực cụ thể như xóa đói, giảm nghèo, y tế, giáo dục, dân tộc, văn hóa, tôn giáo. Ngoài ra, các đại biểu cũng cũng nhận diện tiềm năng phát triển vùng biên giới trên đất liền tính đến năm 2030 và tầm nhìn 2045; đồng thời đề xuất các giải pháp nhằm phát triển xã hội ở vùng biên giới đất liền một cách hiệu quả và bền vững.

Hội thảo là diễn đàn để các đại biểu chia sẻ các kết quả nghiên cứu, thảo luận, trao đổi các quan điểm đa chiều. Phát biểu kết luận, PGS.TS. Chu Văn Tuấn, Chủ nhiệm Chương trình cho biết các ý kiến đóng góp, thảo luận tại Hội thảo là rất bổ ích, giúp nhận diện, đánh giá hiện trạng phát triển kinh tế, xã hội, an ninh – chính trị của vùng biên giới đất liền Việt Nam, cung cấp các cơ sở lý luận và thực tiễn, các giải pháp và khuyến nghị chính sách quan trọng cho Đảng và Nhà nước trong việc hoạch định đường lối, chiến lược và chính sách phát triển vùng biên giới đất liền và trong việc hoạch định chính sách đối ngoại với các nước láng giềng đến năm 2030, tầm nhìn 2045 góp phần phát triển kinh tế - xã hội và đảm bảo an ninh, chính trị bền vững.

 

Các đại biểu tham dự chụp ảnh lưu niệm